Miomalar
Mioma nədir (mioma nədir?) (Uşaqlıqda mioma nədir).
Uşaqlıq mioması uşaqlığın ən çox rast gəlinən xoşxassəli şişləridir, ümumiyyətlə miyometriumun düz əzələsi və lifli toxuma hüceyrələrindən əmələ gəlir və fibroid, fibromioma, mioma və leiyomyoma kimi terminlərlə adlandırıla bilir, lakin xalq arasında daha çox mioma kimi qəbul edilmişdir. .
Mioma nə tezlikdə yaranır, kimlərdə əmələ gəlir?
Qaradərililərdə ağdərili insanlara nisbətən 3 dəfə daha çox rast gəlinir. Miomalar 35 yaşdan sonra qadınların 20%-də əlamətsiz olaraq meydana çıxan xoşxassəli şişlərdir. Premenopozal dövrdə bu nisbətin 40%-ə yüksəldiyi bildirilmişdir. Ultrasəs və nüvə maqnit görüntüləmə kimi yeni görüntüləmə üsullarının intensiv istifadəsi yeniyetməlik dövründə bir çox asemptomatik fibromaların aşkarlanmasına imkan vermişdir.
Fibroidlər ( miomalar ) niyə / necə və niyə yaranır ( Etiologiya )
Miomaların əmələ gəlməsinin dəqiq səbəbi məlum deyil. Bu mövzuda bir çox nəzəriyyələr irəli sürülüb. Ən çox qəbul edilən nəzəriyyələrdən biri də leiyomiomların düz əzələ hüceyrələrinin, birləşdirici toxuma hüceyrələrinin və qan damarlarının meydana gəldiyi bir çox primitiv hüceyrələr tərəfindən əmələ gəldiyinə inanılmasıdır. Digər tədqiqatçılar bu şişlərin yetkin əzələ hüceyrələrindən və ya stromal birləşdirici toxuma elementlərindən yarandığını iddia edirlər.
Miyomların estrogendən asılı olataq böyüməsi təsdiq olunmuşdur. Ümumiyyətlə, reproduktiv dönəmdə tez-tez müşahidə olunur, Oral kontraseptivlərdən istifadə edənlərdə böyümə, GnRH analoqlarından istifadə edildikdən sonra ölçülərində azalma, doğuşdan sonra və menopauza dövründə isə yumurtalıqların funksiyalarının azalması səbəbindən mioma və ətraf miometriumdakı reseptorların estrogen hormon əlaqəsinin kəsilməsi nəticəsində miomaların atrofiyasına rast gəlinmişdir.
MİOMLARIN XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Mioma növləri hansılardır? (Mioma növləri, fibroid növləri)
Uşaqlıqda anatomik yerləşməsinə görə 4 növ miyom var.
Subseröz miyomlar (miomalar). Onlar serozanın bir az altında yerləşirlər. Uterusun asimmetrik böyüməsində mühüm rol oynayır. Bu şişlər əlamətlər olmadan periton boşluğuna doğru sapı ilə çox böyük ölçülərə qədər böyüməyə meyllidirlər. Peritoneal boşluğa böyümə nəticəsində qarın orqanları ilə, daha çox sümük və mezenteriya ilə damar təmasına daxil olduqda və bu orqanlardan qidalandıqda parazitar mioma yaranmasına səbəb olur. Uşaqlığın enli bağının iki yarpağı arasında inkişaf edərsə, intraligamentar mioma adını alır. İntraliqamentar miomalar böyük diametrlərə çatdıqda, sidik axarını və çanaq damarlarını sıxaraq, bu orqanlarla əlaqəli patologiyalara səbəb olurlar.
Subserozal miomalar böyük diametrlərə çatana qədər asimptomatik qala bilər. Onlar ətrafdakı toxumaların sıxılması nəticəsində ağrıya, onların səthində olan damarların yırtılması nəticəsində hemoperitoneumun inkişafına, gövdənin burulması nəticəsində kəskin qarına səbəb ola bilər.
İntramural miomalar. Miomaların ən çox yayılmış növüdür. Ümumiyyətlə, onlar uşaqlığın miyometriumunda təcrid olunmuş (kapsullaşmış) və kapsullaşmamış düyünlər şəklində yerləşə bilər. Bu şişlər böyüdükdə uşaqlıq boşluğunda deformasiyalara və ya uşaqlığın xarici səthində çıxıntılara və hətta pedikulyar miomaların inkişafına səbəb ola bilər. Onlar menorragiya və sonsuzluğa səbəb ola bilər. Uşaqlığın simmetrik böyüməsinə səbəb olan intramural miomalara “kugel mioması” deyilir.
Submukoz miomalar. Onlar endometriumun altında yerləşirlər. Bu şişlər uşaqlıq boşluğuna doğru saplı şəkildə böyüyərək uşaqlıq boynu dəliyindən çıxaraq vajinadan çıxıb vajinaya doğulan mioma şəklini ala bilər. Bu şişlər endometriumda düzənsiz şəkildə inkişaf edərək anormal uşaqlıq qanaxmalarının baş verməsində aktiv rol oynayır. Əslində, bu şişlərin qan təchizatının pozulması nəticəsində yaranan nekrotik infeksiyanın inkişafına yol açır.
Servikal miomalar. Bunlar uşaqlıq boynunun əzələ strukturundan əmələ gələn nadir şişlərdir. Həm parametriuma, həm də vajinaya doğru inkişaf etmə qabiliyyətinə malikdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, sidik kisəsinin boynuna basdıqda dizuriya, tez-tez sidiyə getmə və sidik qaçırma, parametriuma doğru böyüdükdə çanaq qan və limfa axınında, sidik axarlarının təzyiqi nəticəsində durğunluğa (hidroureteronefroz) səbəb ola bilər. Onlar da sırası ilə həmçinin qanaxma, sonsuzluq və infeksiyaya səbəb ola bilər.
Nadir Mioma növləri
1. Leiomyomatosis Peritonealis Disseminata. Qarın boşluğunda submezotelial birləşdirici toxumaya doğru nadir görülən qeyri-neoplastik multifokal düz əzələ proliferasiyasıdır.
2. Venadaxili leiyomiomatoz. Bu, çılpaq gözlə görünən damarlara uzanan xoşxassəli düz əzələ şişi kimi müəyyən edilir. Damarlarda xoşxassəli düz əzələ böyüməsi miyomun kənarından başlaya bilər. Geniş bağ və çanaq nahiyəsindəki damarları əhatə etməklə yanaşı, ürəyə də uzana bildiyi bildirilir.
3. Xoşxassəli metastaz göstərən leyomiomalar. Leiomyomatosis peritonealis disseminata və venadaxili leyomiomatoz hallarına nümunə olduğu düşünülür.Məlumdur ki, uşaqlıq illərində hormonal təsir altında inkişaf edən bu şişlər menopauza zamanı və hamiləlikdən sonra spontan olaraq geriləyir.
4. Limfangioleiomyomalar. Xüsusilə reproduktiv dövrdə qadınlarda limfa damarlarında düz əzələ hüceyrələrinin çoxalması ilə xarakterizə olunan mioma növüdür.
Patalogiyası
Miomalar adətən uşaqlıq cismində əmələ gəlsə də, onların bəzən uşaqlıq boynunda, enli bağda yerləşdiyi də izlənilir. Müəyyən edilmişdir ki, miyomlar mikroskopik ölçülərdən 66 kq-a qədər çəkiyə qədər dəyişir. Fibroidlər tək bir şiş kimi görünə bilər və ya ətrafdakı miyometriumdan müxtəlif diametrlərdə və sayda psevdokapsula ilə ayrılmış qeyri-müntəzəm lobulyar strukturlar şəklində görünə bilər.
Makroskopik olaraq miyometriumdan açıq boz və ya mirvari ağ görünüşü ilə fərqlənirlər.
Mikroskopik olaraq, milşəkilli və uzanmış nüvələri olan hüceyrələr dəyişən miqdarda birləşdirici toxuma ilə vahid ölçüdədir. Fibröz birləşdirici toxuma ilə ayrılmış hamar əzələ liflərinin bir-birinə qarışdığı miometriumda tez-tez rast gəlinən nəhəng hüceyrələrin səhvən neoplastik hüceyrələr kimi qiymətləndirilməməsi lazım olduğu bildirilmişdir. Qlükoza 6 fosfat dehidrogenaz tədqiqatları nəticəsində bu hüceyrələrin monoklonal olduğu düşünülür.
Degenerativ dəyişikliklər
Miomatoz şişlərdə müxtəlif degenerativ dəyişikliklərə görə maraqlı histoloji nümunələr ya vizual, ya da mikroskopik görünüşlə qiymətləndirilir. Degenerasiya həmçinin sürətli böyümə, hamiləlik, mexaniki sıxılmalar, menopauza zamanı atrofiya, ikincili infeksiya və ya şişin arterial və ya venoz dövriyyəsinin dəyişməsi ilə bağlı bədxassəli transformasiya nəticəsində baş verə bilər.
Xoşxassəli degenerativ dəyişikliklər
a. Hialin degenerasiyası. Bu, demək olar ki, bütün kiçik və böyük leiomyomalarda mövcud olan ümumi degenerasiya növüdür. Kəsik səthi homojen bir görünüşə malik olsa da, dairə və fasikulyar naxışını itirmişdir. Mikroskopik olaraq düz əzələ hüceyrələrinin sarı rəngli, jelatinli, hialin birləşdirici toxumanın geniş zonaları ilə əvəz olunduğu görünür. Kistik fokuslar kiçik və ya böyük sahələrdə mayeləşmə və miomatoz dəyişikliklərin inkişafı nəticəsində də yarana bilər. Bu dəyişikliklərdən asılı olaraq, şiş toxuması yumşaq bir şəkildə palpasiya edilə bilər. Onlar adətən asemptomatikdir.
b. Kistik degenerasiya. Adətən nekroz və ya hialin degenerasiyadan sonra meydana gələn mayeləşmədən sonra çoxlu süngərəbənzər və nizamsız kiçik boşluqlar şəklində formalaşmalar adi gözlə görülə bilər. Kistik degenerasiyaya uğramış şiş toxuması palpasiya zamanı yumşaq konsistensiya kimi qəbul edilə bilər.
c. Kalsifik (əhəngli) degenerasiya. Ümumiyyətlə, kalsium degenerasiyası şiş toxumasında kalsium karbonat və kalsium fosfatın çökməsi ilə baş verir ki, bunlar daha çox postmenopozal qadınlarda damar tıxanması nəticəsində dövranın təsiri ilə əmələ gəlir. Şişlərdə burulma baş verərsə, onlar da ağrıya səbəb ola bilər. Kalsifik degenerasiyası olan miomalar palpasiya zamanı sərt kimi qəbul edilə bilər və ya qarın, çanaq orqanlarının birbaşa rentgenoqrafiyasında təsadüfən aşkar edilə bilər.
D. Qırmızı (karneous) Degenerasiya. Adətən hamiləliyin ağırlaşması kimi görünsə də, istənilən vaxt və menopauzaya yaxın bir zamanda baş verə bilər. Hamiləlik dövründə, xüsusən də birinci trimestrdə sürətlə böyüyən miomanı qidalandıran damarlarda venoz tıxanma və tromboz və ya toxuma boşluqlarına qanaxma nəticəsində baş verir. Miyometriumda mioma üçün dəyişikliklər eyni deyil və anatomik uyğunsuzluq və miomanın qan təchizatının pozulması nəticəsində infarkt, aseptik degenerasiya, avtoliz və şiddətli ağrı kimi dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Nekrotik degenerasiyanın xüsusi forması qırmızı degenerasiyadır və hamiləliyin 8%-də müşahidə olunur. Hamiləlik dövründə miyomlarda nekroz, kist əmələ gəlməsi şəklində diffuz və ya fokal formasiyalar kimi görünür. Şişdən təzə kəsik edilirsə, nekroz sahələri çiy biftek kimi görünür, lakin bir müddət sonra tünd qırmızıya, sonra isə yaşılımtıl sarıya çevrilir. Hamiləlik dövründə miyometriumun ödemi və hipertrofiyası səbəbindən qırmızı degenerasiya çox yaygın bir vəziyyətdir.
Septik degenerasiya. Qan dövranının pozulması nəticəsində əvvəlcə şişin mərkəzində nekroza səbəb olması, sonra isə mioma əsasında infeksiyanın inkişaf etməsi halıdır. Septik degenerasiya qızdırma, çanaqda həssaslıq, şiddətli ağrı və kəskin qarına səbəb ola bilər.
Nekrotik degenerasiya. Saplı miomaların burulmasından sonra kəskin qarın ağrısı, çanaq nahiyəsində həssaslıq qızdırma və leykositozla xarakterizə olunan klinik vəziyyətə səbəb olur.
Atrofik degenerasiya. Hamiləlik və menopozdan sonra şiş ölçüsü geriləyir və klinik simptomların və əlamətlərin yox olmasına səbəb olur.
Yağlı (miksomatoz) degenerasiya. Bu, hialin və kistik degenerasiya ilə müşayiət olunan asemptomatik degenerasiyadır və mioma palpasiya zamanı çox yumşaq olaraq qəbul edilir.
Mukoid degenerasiya. İri şişlərdə arterial qan dövranı pozğunluğunda hialinləşmə sahələri selikli və yağlı tip degenerasiyaya çevrilir, palpasiya zamanı şiş lezyonları jelatin konsistensiyada hiss olunur. Sonrakı degenerasiyalar mayeləşmə və kistik degenerasiyalara səbəb ola bilər.
Bədxassəli degenerativ dəyişikliklər. Sarkomatoz degenerasiya: Cərrahi yolla çıxarılan leyomiomların 0,04-0,29%-də sarkomatoz degenerasiya inkişaf etdiyi bildirilmişdir. Menopauza zamanı qadınlarda leyomiomlar sürətlə böyüdükdə sarkomatoz degenerasiyadan şübhələnmək lazımdır. Mikroskop altında 10 yüksək böyüdücü sahədə 1-4 mitozun tapılması leyomiomaların inkişafı üçün təbiidir və sarkoma səhv müəyyən edilməməlidir. Miyomlarda sarkomatoz degenerasiyada psevdokapsula altındakı mil hüceyrələrinin yuvarlaq hüceyrələrə nisbəti artır. Sarkomatoz degenerasiya olunmuş fibromalarda 5 illik ömür uzunluğu uşaqlığın həqiqi sarkomatoz şişlərinə nisbətən daha yüksəkdir.
FİOMOMLARIN ƏLAMƏTLƏRİ VƏ NƏTİCƏLƏRİ
Simptomlar
-çanaq ağrıları (qasıq və bel ağrısı)
-menstrual qanaxmanın intensivliyi
– ara qanaxma
-cinsi əlaqə zamanı ağrı və ya bəzən qanaxma
– qəbizlik
– tez-tez sidiyə getmə
– hamilə qala bilməmək
Mioma adətən simptomlara səbəb olmur. Hətta çox böyük ölçülərə çatanlar artıq çəkili xəstələrdə təyin edilmir. Arıq xəstələrdə qarın nahiyəsində əlavə kütlənin hiss edilməsi həkimə müraciət etmək üçün səbəb ola biləcək ilk əlamət ola bilər. Semptomlar, miomaların sayı, ölçüsü, forması, lokalizasiyası və xəstənin hamiləlik vəziyyətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Mioma xəstələrin 30-50%-də müxtəlif simptomlar verir.
Anormal uşaqlıq qanaxması (AUQ). Miomaların ən vacib əlamətidir. Adətən ağır və uzun sürən menstruasiya şəklində olur. Miomadan başqa digər səbəblərlə də (endometrial polip, hiperplaziya, xərçəng kimi) baş verə bilər. Premenstrual ləkələr çox yaygındır.
Xəstənin endokrin vəziyyəti və endometrium diqqətlə qiymətləndirilməlidir. Submukoz fibromalarda qanaxma ətrafdakı damarların, xüsusən də uşaqlıq venalarının deformasiyası, tıxanması və nekrozundan sonra endometriumda inkişaf edən xoralar səbəbindən baş verir. AUQ, həmçinin anovulyasiya kimi endokrin pozğunluqlarda da baş verə bilər. Mioma mənşəli qanaxma tez-tez dəmir çatışmazlığı anemiyasına səbəb olur. Həddindən artıq qanaxma şişin endometrial səthinin böyüməsi ilə mütənasib ola bilər. Uşaqlıq boşluğunun səthi təxminən 15 sm2 olduğu halda, çoxsaylı miomaların olması halında 220 sm2-ə qədər arta bilər. İntramural miyomlar endometriuma qan dövranını pozaraq həddindən artıq qanaxmaya səbəb ola bilər.
Mürəkkəb olmayan uşaqlıq leyomiomları adətən ağrıya səbəb olmur. Uşaqlıq yolunda qan dövranının pozulması və infeksiyası zamanı, xüsusən də pedikulyar fibromaların burulması, burulma, infarkt və ya inkişaf etmiş qırmızı degenerasiya qarnın aşağısındakı həssaslıq və kəskin ağrı hücumları ilə xarakterizə olunan kəskin qarına səbəb ola bilər.Bu, qasıq, bel və aşağı ətraflarda ağrılara səbəb olur. . Endometrial boşluğa yad cisim kimi çıxan submukoz fibromalarda ağrının xarakterik xüsusiyyəti ani tutma şəklində ağrıdır. Bəzi xəstələr illərdir ağrısız menstruasiya keçirmələrinə baxmayaraq, intramural miomanın böyüməsi ilə müşayiət olunan dismenoreyadan şikayət edirlər.
Mioma Ağrısı, Mioma ilə əlaqəli Sıxılma Simptomları. Miyomalar sidik kisəsini sıxaraq tez-tez sidiyə getmə, sidiyə çıxmada çətinlik və nadir hallarda sidik axınının pozulması kimi sidik şikayətlərinə səbəb ola bilər. Uretra üzərində sıxılmalar yer kürəsinin vezikal olmasına, sidik axarlarına sıxılma isə əvvəlcə hidroureterə, sonra isə hidronefroza səbəb olur. Kiçik çanaqda iri fibromaların olduğu hallarda; Sidik kanalının obstruksiyasını aşkar etmək üçün IVP-nin aparılması xüsusilə faydalıdır. Düz bağırsağın sıxılması tenezm və qəbizlik kimi problemlərə səbəb olur. Parazitar şişlər bağırsaq keçməməzliyinə səbəb ola bilər. Servikal miyomlar vaginal axıntı, qanaxma, disparuniya və sonsuzluğa səbəb ola bilər. Çanaqdakı iri miomalar isə çanaq damarlarının sıxılmasından sonra aşağı ətraflar venalarında tıxanma, ödem və varikoz əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Miyomalar əzələ və bel ağrılarına səbəb olur. Düz bağırsağa basaraq qəbizliyə, sidik kisəsinə basaraq tez-tez sidiyə getməyə, sidik kanalına basaraq hidronefroz adlanan böyrək problemlərinə səbəb ola bilər. Xəstələr böyük fibromaları əllə hiss edə bilərlər.
Reproduktiv pozğunluqlar. Xəstələrin 2-10%-də sonsuzluğun səbəbi təkcə miomadır. Uşaqlıq boynu mioması, endoservikal kanalda tıxanma, tubanın interstisial hissəsini bağlayaraq uşaqlığın buynuz qişasında yerləşən iri intramural miomalar, spermanın tubaya çatmasının qarşısını almaq və ya rüşeym ilə embrionun təmas səthinin pozulması kimi səbəblər. Döllənmiş yumurta hüceyrənin isə endometriumun incəlməsi səbəbi ilə implantasiya çətinlikləri sonsuzluğa səbəb olacaq. Submukoz fibromalarda qanaxma implantasiya yerində pis təmas səthi yaradır, abortlara və ya hamiləliyin sona çatmadan vaxtından əvvəl doğuşla dayandırılmasına səbəb olur. Miyomektomiyalardan sonra spontan abort halları 40%-dən 20%-ə qədər azalır.
